"Ik ben een econoom die helemaal niets van beleggen weet," waarschuwt CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen meteen aan de telefoon. Toch blijkt wat hij te vertellen heeft bijzonder relevant. De Tweede Kamerverkiezingen komen eraan, en de vraag is: hoe staat Nederland er eigenlijk voor?
Wat Van Mulligen ziet in de cijfers is veelzeggend: bedrijven die besluiteloos blijven, investeringen die niet plaatsvinden, en een politiek debat dat vooral draait om asiel en migratie, terwijl de echte uitdagingen elders liggen.
Het was een instabiel politiek jaar. Wat merken we daarvan in de Nederlandse economie?
"We zien het vooral terug bij ondernemers. Drie op de vier ervaart meer onzekerheid dan een jaar geleden. En bijna een kwart noemt onduidelijkheid over beleid als belangrijkste oorzaak.
Het gaat vooral om bouw, vastgoed en landbouw. Die bedrijven willen gewoon weten waar het beleid naartoe gaat. Of het nou links of rechts is – daar hebben ze uiteraard hun voorkeur in – als ze helemaal niet weten wat er gaat gebeuren, kunnen ze ook geen plannen maken.
Het gevolg is concreet: uitgestelde investeringsbeslissingen. En dat raakt de groeivooruitzichten. Die besluiteloosheid trekt zich als een rode draad door de economie. Want zonder investeringen geen groei."
Merken we in ons kikkerlandje iets van de Amerikaanse handelsonzekerheid?
"Onze directe export naar Amerika is beperkt, dus macro-economisch valt het mee. Maar bedrijven die daarop gericht zijn, merken het wel in hun kwartaalcijfers. Het echte probleem zit in de onvoorspelbaarheid. Wat als het escaleert? Wat als Europa tegenmaatregelen neemt? Je kunt wel denken: dat gebeurt niet. Maar dat is geen sentiment om je strategie op te baseren. Het is inherent onvoorspelbaar.
De zorgen verschillen ook per sector. Binnenlands gerichte bedrijven – bouw, landbouw – maken zich vooral druk over Nederlands beleid, internationaal gerichte sectoren – vervoer, industrie, groothandel – over geopolitiek. Voor beleggers die internationaal georiënteerde bedrijven volgen: let op welke markten ze bedienen. En vooral: hoe ze omgaan met onzekerheid die niemand kan voorspellen.”
Wat is op dit moment de grootste blinde vlek in het economische debat?
"Het is lang niet bij iedereen duidelijk wat de belangrijkste uitdaging is. Maar om als economie succesvol te zijn moet je kijken waar we in de toekomst ons geld mee gaan verdienen. En dan kom je bij productiviteit uit.
Iedereen kent het Draghi-rapport. Volgens hem ligt er te weinig focus op wat we kunnen doen om productiviteit te verhogen. Er moeten investeringen komen in onderzoek, maar ook in onderwijs.
De publieke investeringen in onderzoek en ontwikkeling zijn in Nederland relatief laag. Dat merken we niet direct, maar als je dat lnegeert, laat je op de lange termijn echt kansen liggen. Zeker als onze buurlanden er wel op inzetten. De productiviteitsgroei is een graadmeter om te kijken hoe de Nederlandse economie ervoor staat. Het zegt iets over ons toekomstig groeivermogen.
Nu gaat het in aanloop naar de verkiezingen vooral om de gevolgen van asielmigratie in Nederland. Ongetwijfeld is daar veel aan de hand, maar dat is niet de belangrijkste uitdaging voor de Nederlandse economie op dit moment. Als econoom vraag ik me wel af of we de ogen wel op de bal hebben. Laten we ons afleiden door dingen die misschien niet helemaal onbelangrijk zijn, maar toch moeilijk als kern van de zaak gezien kunnen worden?"
Waarom is productiviteit zo cruciaal?
"Nobelprijswinnaar Paul Krugman – een invloedrijke Amerikaanse econoom – zei ooit: productiviteit is niet alles, maar op de lange termijn wel bijna alles. En die economische groei hebben we echt nodig. Dat is natuurlijk vanuit mij als econoom geredeneerd, maar goed: de economische groei die je kan realiseren met productiviteitsgroei is nodig om bijvoorbeeld de stijgende kosten van de zorg te betalen.
Ieder jaar gaat er meer geld naar zorg. Dat betalen we nu omdat de economie groeit. Maar als die niet groeit terwijl de zorguitgaven blijven stijgen met de vergrijzing, moet je kiezen. Minder zorg, lagere kwaliteit, of andere zaken schrappen.
Hetzelfde geldt voor defensie. We hebben internationaal afgesproken daar meer aan uit te geven. Als je groeit, kun je meegroeien. Zo niet, dan komt dat geld ergens anders vandaan. Zonder groei wordt alles een verdelingskwestie, dan moet je kiezen wat je gaat doen. Het mooie aan economische groei is dat je jezelf die keuzes bespaart, dat je alles kan blijven doen. Maar dan moet je eerst inzetten op productiviteit."
Als je daarvoor wil stemmen als belegger, waar moet je dan op letten?
"Dat een partij Draghi's rapport ter hand neemt en zegt: hier staan heldere aanbevelingen, dit moeten we gewoon doen. Meer inzetten op onderzoek en ontwikkeling, want daarin blijft Nederland achter. Over de gedetailleerde uitvoering kan je het eindeloos hebben. Het belangrijkste is dat een partij die boodschap van Draghi ter harte neemt.”
Wat moet er de komende vijf jaar gebeuren in Nederland voor een positief scenario?
"Dat we over een paar jaar kunnen zeggen: 2023 en 2024 waren een tijdelijke afwijking. Daarna is de productiviteit gewoon weer gegroeid. Is het haalbaar? Als het makkelijk was, was het al gebeurd. Maar als je de focus al niet legt, maak je het jezelf niet makkelijker.
Er zijn genoeg partijen, ook partijen die hoog staan in de peilingen, die hier totaal niet mee bezig zijn. Uiteindelijk kunnen we als Nederland niet alles alleen; veel wordt aan de Europese tafel beslist. De interne markt, handelsbelemmeringen, dat soort zaken. Maar goed, je zit wel aan tafel als land. En daar heb je als kiezer invloed op."
Meld u aan voor de Tostrams dagelijkse nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op de beurs!
![Lily Nypels]()
Auteur: Lily Nypels
Lily Nypels is redacteur bij IEX, IEXGeld, Belegger.nl en Beursduivel.
Meer over Lily Nypels